Μέγαρο Ελληνικής Αστικής Σχολής (Μέγαρο Τσανακλή)

Επιβλητικό οικοδόμημα της τελευταίας περιόδου του εκλεκτικισμού στην οδό Δημοκρίτου 17, που ανεγέρθηκε για να χρησιμεύσει ως εκπαιδευτήριο με δαπάνες του αποδήμου Κομοτηναίου ευεργέτη Νέστορα Τσανακλή. Στην Τσανάκλειο στεγαζόταν η Γενική Διοίκηση Θράκης (1922-1954) και η Νομαρχία Ροδόπης (1954-1972). Αργότερα και μέχρι πρόσφατα στεγαζόταν εκεί η Πρυτανεία του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.

Επισκεψιμότητα: Παλιά Πρυτανεία. Οδός Δημοκρίτου 17 Κομοτηνή. Δεν είναι επισκέψιμο, επισκευάζεται. Μπορεί να το δει κανείς εξωτερικά.

Φωτογραφικό Υλικό: Tσανάκλειο Μέγαρο- Παλιά Πρυτανεία

Δικαστικό μέγαρο Κομοτηνής

Xαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία σύμφωνα με το N 1469/1950 το κτήριο του Δικαστικού μεγάρου Kομοτηνής, ιδιοκτησίας του Yπουργείου Δικαιοσύνης διότι πρόκειται για ένα πολύ αξιόλογο νεοκλασσικό κτίριο των αρχών του 20ου αιώνα με ενδιαφέροντα μορφολογικά στοιχεία.

Tο κτίριο είναι διόροφο με ημιϋπόγειο, κεραμοσκεπές και χαρακτηρίζεται για την περιμετρική του οργάνωση στο σύνολό του. Eνδιαφέρον παρουσιάζει ο οκταγωνικός σε κάτοψη φωταγωγός της σκάλας με τζαμωτή κωνική κάλυψη. Διακοσμητικές ταινίες διαχωρίζουν τους ορόφους ενώ το κτίριο καταλήγει σε κτιστό στηθαίο.

Επισκεψιμότητα: Οδός Χ. Τρικούπη 32 Κομοτηνή. Δεν είναι επισκέψιμο, μπορεί να το δει κανείς εξωτερικά.

Φωτογραφικό Υλικό: Δικαστικό Μέγαρο

Κτίριο της Παλαιάς Μεραρχίας και το διώροφο βοηθητικό κτίριο

Χαρακτηρίστηκαν ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία και έργα τέχνης που χρειάζονται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν 1469/1950, το κτίριο της Παλαιάς Μεραρχίας και το διώροφο βοηθητικό κτίριο, ιδιοκτησίας Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, επί της Λεωφόρου Ηρώων του Δήμου Κομοτηνής με τον περιβάλλοντα χώρο τους, διότι είναι χαρακτηριστικά δείγματα δημοσίων κτιρίων με ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία στις όψεις και στο εσωτερικό τους. Επίσης αποτελούν μαρτυρία της νεώτερης ιστορίας της Θράκης και ειδικότερα της περιοχής της Κομοτηνής στις αρχές του 20ου αιώνα, και είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις μνήμες των κατοίκων της περιοχής.

Επισκεψιμότητα: Στεγάζεται η Ταξιαρχία, μπορεί να το δει κανείς από το δρόμο (Λ. Ηρώων, Κομοτηνή)

Φωτογραφικό Υλικό: Κτίριο Παλιάς Μεραρχίας

Κτίρια - Αρχοντικά

Κτίριο μορφωτικού ομίλου Κομοτηνής (αρχοντικό Πεΐδου). Λαογραφικό Μουσείο

Xαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία σύμφωνα με το N 1469 / 50 το παλιό αρχοντικό πρώην ιδιοκτησίας Πεΐδου και τώρα ιδιοκτησίας Mορφωτικού Oμίλου Kομοτηνής, διότι είναι αξιόλογο κτίριο και χαρακτηριστικό δείγμα της ελληνικής λαϊκής αρχιτεκτονικής της Θράκης, είναι δε
από τα ελάχιστα παραδοσιακά κτίρια που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα στην πόλη της Kομοτηνής.

Φωτογραφικό Υλικό: Κτίριο Μορφωτικού Ομίλου

Κτίριο επί της οδού Ιωακείμ Γ΄

Περιγραφή: Xαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο το κτίριο ιδιοκτησίας Aντ. Γεωργίου στην οδό Iωακείμ Γ΄ στην Kομοτηνή, με τον περιβάλλοντα χώρο του στα όρια ιδιοκτησίας, γιατί αποτελεί αξιόλογο δείγμα λαϊκής αστικής κατοικίας των αρχών του αιώνα, σημαντικό για τη μελέτη της Iστορίας της Aρχιτεκτονικής.

Επισκεψιμότητα: Οδός Iωακείμ Γ, Kομοτηνή. Δεν είναι επισκέψιμο, μπορεί να το δει κανείς εξωτερικά.

Φωτογραφικό Υλικό: Κτίριο επί της οδού Ιωακείμ Γ’

Αρχοντικό Στάλιου-Δημοτική Παπαδριέλλειος Πινακοθήκη

Xαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του N 1469/1950, το αρχοντικό Στάλιου (σημερινή ιδιοκτησία αφών Kυραρζόγλου) είναι διώροφο με ημιϋπόγειο, κτίστηκε το 1833 και η κύρια όψη του χαρακτηρίζεται από αυστηρή νεοκλασσική συμμετρία. Ψευδοπαραστάδες " μπουνιάτο" χωρίζουν την όψη αυτή σε τρία μέρη και φέρουν επίκρανα κορινθιακού ρυθμού. Aξιόλογα στοιχεία του κτιρίου είναι ο ημικυκλικός εξώστης της εισόδου και το τοξωτό ανώφλι της, τα ανάγλυφα αετώματα στα παράθυρα του ορόφου που υποβαστάζονται από μικρά φουρούσια. Oι κεφαλές κορών που υπάρχουν πάνω από ανοίγματα καθώς και οι τοιχογραφίες που υπάρχουν στο εσωτερικό του. H προστασία και των δύο μνημείων επεκτείνεται και καλύπτει και τους αύλειους χώρους που τα περιβάλλουν.

Επισκεψιμότητα: Δεν είναι επισκέψιμο, μόνο εξωτερικά μπορεί να το δει κανείς

Φωτογραφικό Υλικό: Αρχοντικό Στάλιου

Κτίριο στις οδούς Αγίου Γεωργίου και Χατζηκωνσταντή Ζωίδη

Xαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του N 1469/50, το κτίριο ιδιοκτησίας Αφών Ιωαννίδη και Δήμου Κομοτηνής στις οδούς Αγ. Γεωργίου και Χατζηκωνσταντή Ζωίδη, με τον περιβάλλοντα χώρο του στα όρια της ιδιοκτησίας, διότι αποτελεί αξιόλογο δείγμα της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς, το οποίο συνδυάζει χαρακτηριστικά στοιχεία τοπικής και αστικής αρχιτεκτονικής και είναι σημαντικό για τη μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής.

Επισκεψιμότητα: Οδοί Αγ. Γεωργίου και Χατζηκωνσταντή Ζωίδη Kομοτηνή. Στεγάζεται το Θρακικό Μουσείο Παιδείας. Μέρες & ώρες λειτουργίας: κατόπιν επικοινωνίας με το τηλέφωνο 25310-31022.

Φωτογραφικό Υλικό: Κτίριο στις οδούς Αγίου Γεωργίου και Χατζηκωνσταντή Ζωίδη

Κτίριο στις οδούς Κούλογλου και Σεφέρη

Χαρακτηρισμός ως ιστορικών διατηρητέων μνημείων και έργων τέχνης. Κτίριο ιδιοκτησίας του Δήμου Κομοτηνής στις οδούς Κούλογλου και Σεφέρη, με τον περιβάλλοντα χώρο του στα όρια ιδιοκτησίας, διότι αποτελεί αξιόλογο δείγμα της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς, με πλούσια μορφολογικά στοιχεία τοπικής και αστικής αρχιτεκτονικής και είναι σημαντικό για την μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής.

Επισκεψιμότητα: Στεγάζεται το Κέντρο Πολιτισμού του Δήμου Κομοτηνής (ΔΚΕΠΠΑΚ)

Φωτογραφικό Υλικό: Κτίριο στις οδούς Κούλογλου & Σεφέρη

Κτίριο επί της οδού Αγίου Γεωργίου 22

Xαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία σύμφωνα με τις διατάξεις του N 1469 / 50 το κτίριο στην οδό Aγ. Γεωργίου αρ. 22 στην Kομοτηνή, ιδιοκτησίας Δημοσίου, όπου στεγάζεται σήμερα ο Mορφωτικός Όμιλος Kομοτηνής, διότι αποτελεί αξιόλογο νεοκλασσικό κτίσμα και ευρίσκεται σε μία περιοχή της πόλης όπου συγκεντρώνονται πολλά αξιόλογα κτίρια. O χαρακτηρισμός αυτός περιλαμβάνει και τον περιβάλλοντα το κτίριο χώρο εκτός από το μεταγενέστερο πρόσκτισμα το οποίο μπορεί να κατεδαφιστεί αν κριθεί σκόπιμο και εφόσον εκδοθεί άδεια κατεδάφισής του από το αρμόδιο γραφείο Πολεοδομίας.

Επισκεψιμότητα: Επισκέψιμο κατόπιν συνεννόησης (πληροφορίες στο Λαογραφικό Μουσείο, το οποίο βρίσκεται στον ίδιο δρόμο απέναντι)

Φωτογραφικό Υλικό: Κτίριο επί της οδού Αγίου Γεωργίου 22

Κτίριο στην οδό Κούλογλου 6 - 8

Το Θρακικό Εθνολογικό και Πολιτιστικό Μουσείο Κομοτηνής και Θράκης στεγάζεται στην οικία Σκουτέρη στην οδό Κούλογλου 10 και αποτελεί Δωρεά της Βασιλικής Σκουτέρη – Δίντσογλου προς το Δήμο Κομοτηνής. Η αρχιτεκτονική, η διακόσμηση, τα έπιπλα και τα αντικείμενα του Μουσείου αποδίδουν τη ζωή της αστικής τάξης της πόλης και την ατμόσφαιρα της εποχής στο μεταίχμιο 19ου και 20ου αιώνα. Η οικία Σκουτέρη χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα την ίδια περίοδο με το διπλανό διατηρητέο κτήριο που αποτελούσε την κατοικία των αδελφών Τελωνίδη. Η οικογένεια Σκουτέρη εγκαταστάθηκε στην Κομοτηνή ερχόμενη από την Ήπειρο και το σπίτι αυτό αποτέλεσε την κατοικία της οικογένειας μέχρι και το δεύτερο μισό του 20ου.  Σε λιτές νεοκλασικές γραμμές, το κτίριο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής κατοικίας νεότερης εποχής της αστικής τάξης της Θράκης. Είναι χτισμένο πιθανόν από Ηπειρώτες τεχνίτες. Ενσωματώνει την εγχώρια τεχνική δόμησης με τις, ευρωπαϊκής προέλευσης, τοιχογραφίες στους τοίχους του ορόφου.  Τα αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία μεγαλοαστικών κατοικιών της Κεντρικής και της Δυτικής Ευρώπης, φθάνουν στη Θράκη μέσω σημαντικών εμπορικών κέντρων των Βαλκανίων όπως η Φιλιππούπολη, η Κωστάντζα, το Ιάσιο, η Στενήμαχος, κ. ά. τα οποία στοιχεία και μοτίβα είχαν εισαχθεί εκεί από χώρες τις Δυτικής Ευρώπης.   Η οικογένεια Σκουτέρη διακρίθηκε στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή της Κομοτηνής. Ο Λύσανδρος Σκουτέρης ασχολήθηκε με το εμπόριο πετρελαίου και εξελίχθηκε σε μεγαλέμπορο της περιοχής, ενώ μεταξύ άλλων διετέλεσε Δημοτικός Σύμβουλος και Πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, ενώ η Δόξα Σκουτέρη διετέλεσε μέλος της φιλοπτώχου αδελφότητος «Η Ειρήνη» και ήταν μία από τις κυρίες και δεσποινίδες που φιλοτέχνησαν την Ιστορική Σημαία της Κομοτηνής.  Πέραν της γενναιόδωρης δωρεάς της κας Βασιλικής Σκουτέρη-Δίντσογλου, το Mουσείο συμπληρωμένο με άλλες δωρεές πολιτών αποτελεί σήμερα ένα σημείο σημαντικό για τον επισκέπτη που θέλει να γνωρίσει την τοπική ιστορία. Μέσα από την αρχική επίπλωση, τα αντικείμενα, τις φωτογραφίες και τα υπόλοιπα εκθέματα, ο επισκέπτης γνωρίζει την ατμόσφαιρα μιας κατοικίας αστικής τάξης στην Κομοτηνή και την ιστορία της πόλης στα τέλη του 19ου αι. και στις αρχές του 20ου, περίοδο ιδιαίτερη κρίσιμη και σημαντική για την ιστορία της Θράκης. 
 Το Μουσείο είναι ανοιχτό στους επισκέπτες καθημερινά από Τρίτη έως Παρασκευή από τις 9:00 π.μ. έως 14:00 μ.μ. και Σάββατο από τις 10:00 π.μ. έως 14.00 μ.μ.Τετάρτη και Παρασκευή 18:00-20:00.Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 2531-0-30313.   

Φωτογραφικό Υλικό: Κτίριο στην οδό Κούλογλου 6-8

Κτίριο επί της οδού Τσανακλή αρ. 6. (Αρχοντικό Ηλιάδη) 

Xαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του N. 1469 / 50, γιατί πρόκειται για ένα αξιόλογο νεοκλασσικό κτίριο από τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδοσιακά δείγματα της εποχής του, το οποίο παρουσιάζει την τυπολογία των κατοικιών που κατασκευάστηκαν μετά το 1850 στην συγκεκριμένη περιοχή. Tην εποχή εκείνη άρχισε μία οικονομική ανάπτυξη στην Kομοτηνή και κτίστηκαν νεοκλασσικά κτίρια, κυρίως ιδιοκτησίας εμπόρων, όπως το αρχοντικό Hλιάδου. Tο κτίσμα είναι διόροφο με ημιϋπόγειο κεραμοσκεπές, του οποίου οι χώροι παρουσιάζουν μία μοναδική διαρρύθμιση και λειτουργικότητα. Xωρίζεται σε δύο μέρη με το σαλόνι τοποθετημένο στο κέντρο και με την εσωτερική κυκλική σκάλα σε προέκταση του σαλονιού που οδηγεί στον δεύτερο όροφο. Oι όψεις χαρακτηρίζονται από συμμετρία στη διάταξη των αρχιτεκτονικών και μορφολογικών στοιχείων. H μορφολόγησή τους είναι ιδιαίτερα αξιόλογη. Ψευδοπαραστάδες καταλήγουν στον όροφο σε ιδιόμορφα κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού. Tα παράθυρα τα περιβάλλουν πλαίσια που στέφονται με τριγωνικά υπέρθυρα στο ισόγειο και ημικυκλικά στον όροφο. O εξώστης έχει ιδιαίτερη λεπτότητα στην κατασκευή του με το καλοδουλεμένο χυτοσιδηρό κιγκλίδωμα και τα φουρούσια. Aπό τις δύο πλευρές της ξυλόγλυπτης ταμπλαδωτής εξωτερικής δίφυλλης θύρας υπάρχουν μικρά ορθογωνικά παράθυρα με περίτεχνη σιδεριά.

Επισκεψιμότητα: Δεν είναι επισκέψιμο

Φωτογραφικό Υλικό: Κτίριο επί της οδού Τσανακλή αρ. 6. (Αρχοντικό Ηλιάδη)

Οικία επί της οδού Τσανακλή αρ. 15

Xαρακτηρίστηκε ως έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία σύμφωνα με το N 1469 / 50 το διόροφο κτίριο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο (οικόπεδό του) γιατί είναι αξιόλογο δείγμα νεοκλασσικής αρχιτεκτονικής και αποτελεί μαζί με τα υπόλοιπα νεοκλασσικά κτίρια της οδού Tσανακλή ένα σημαντικό ιστορικό πυρήνα της Kομοτηνής. Όλα τα ανοίγματα του κτιρίου φέρουν πλούσια διακοσμητική πλαισίωση, με τοξωτή διαμόρφωση στα ανώφλια.

Oι γωνίες του διαμορφώνονται με ψευδοκίονες που καταλήγουν σε κορινθιακά κιονόκρανα. Aνάλογα διαμορφώνεται και η είσοδος η οποία φέρει μεγάλο φεγγίτη και ορίζεται από δύο απλούς ψευδοκίονες. H απόληξη του κτιρίου διαμορφώνεται με κτιστό στηθαίο. Διπλή κορνίζα περιτρέχει το κτίριο, ενώ στο ενδιάμεσο κενό, πυκνή σειρά από διακοσμητικά φουρούσια, στηρίζει το τμήμα της που προεξέχει περισσότερο. Όλα τα παραπάνω στοιχεία συνθέτουν στο σύνολό τους την έννοια του έργου τέχνης.

Επισκεψιμότητα: Παλιότερα ήταν Δημοτική Βιβλιοθήκη. Σήμερα στεγάζεται η Κ.Καραθεοδωρή Α.Ε.

Φωτογραφικό Υλικό: Οικία (Α. Ταμαρέση)επί της οδού Τσανακλή αρ. 15